قرآن، باطن گرایی و غلو: تأملی در شکل گیری «تفسیر باطن» در تاریخ متقدم شیعه
سخنران: دکتر سیدمحمدهادی گرامی
تاریخ: یکشنبه 2 دی 97
برگزارکننده: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
ضرورت علیت و اختیار
گفت‌وگوکنندگان: دکتر رضا برنجکار، استاد حسن رضایی
دبیر علمی: دکتر محمدصفر جبرئیلی
برگزارکننده: مرکز تخصصی علم کلام (مؤسسه امام صادق)
دریافت
حجم: 60.8 مگابایت
روش‌شناسی علم کلام (سومین پیش نشست همایش ملی فلسفه کلام)
سخنران: دکتر رضا برنجکار
به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سومین پیش نشست همایش ملی فلسفه کلام با حضور حجج اسلام والمسلمین دکتر محمدصفر جبرئیلی دبیر علمی همایش و عضو هیات علمی گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه و رضا برنجکار رییس انجمن علمی کلام اسلامی حوزه علمیه و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با موضوع روش شناسی علم کلام به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با همکاری مرکز تخصصی علم کلام شامگاه سه شنبه 29 آبان ماه جاری در مؤسسه تخصصی امام صادق(ع) برگزار شد.
در آغاز نشست حجت الاسلام محمدصفر جبرئیلی که دبیری این نشست علمی را برعهده داشت به بیان نظرات خود پرداخت و گفت: در دو دهه اخیر در زمینه روش شناسی علم کلام کارهای خوبی انجام شده و مؤسسه امام صادق(ع) نیز از جمله مؤسساتی است که در این زمینه فعالیت داشته و مقالات فراوانی دراین زمینه تدوین کرده است که امیداریم جمع بندی صورت گیرد و اگر خلایی وجود دارد بر طرف شود.
وی ادامه داد: حجت الاسلام و المسلمین برنجکار کتابی به همین نام دارد و حجت الاسلام شاکرین نیز از افرادی است که در این زمینه فعالیت کرده است البته افراد دیگری در زمینه روش شناسی علم کلام فعالیت هایی داشت اند اما به صورت اختصاصی نبوده است همانند آقای محمدرضا حکیمی در کتاب اجتهاد و تقلید در فلسفه به بحث روش شناسی در علم کلام پرداخته است.
حجت الاسلام جبرئیلی با اشاره به سخنان حضرت آیت الله سبحانی گفت: حضرت آیت الله سبحانی می گوید اصولا تعقل و تفکر یک خصیصه انسانی است که هرگز از آن جدا نمی شود و اگر ابعاد وجود انسانی را بررسی کنیم تفکر و اندیشیدن نیمی از شخصیت انسان را تشکیل می دهد و نیم دیگر غرایض و احساسات او است بنابراین مبارزه با تفکر و تعقل مبارزه با فطرت است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: حجت الاسلام والمسلمین زمانی معاونت سیاسی مرکز مدیریت حوزه علمیه قم می گوید هنگام سفر به یکی از کشورهای اروپایی از دانشگاه آن کشور نیز بازدید کردیم که در کتابخانه آن دانشگاه پایان نامه ای با عنوان تفاوت روش شناسی فقهی حضرت آیت الله صافی با شخص دیگری که نام ایشان را فراموش کرده ام مشاهده کردم.
وی افزود: شاید چنین موضوعاتی به ذهن طلاب ما هرگز خطور نکند اما ببینید دیگر کشورها چگونه کار می کنند یعنی این گونه دغدغه ها وجود دارد به عنوان مثال شخصی به نام فان اس کتابی با عنوان کلام و جامعه در هفت جلد را تدوین کرده است که چندین سال تلاش شده تا بتوانیم یک جلد آن را ترجمه کنیم بنابراین ما نیز باید قدری تلاش کنیم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: رشته دانشگاهی حجت الاسلام والمسلمین برنجکار دکتری فلسفه غرب در دانشگاه تهران است و مرتبط ترین اثری که در این زمینه دارد کتاب روش شناسی علم کلام اصول استنباط در علم عقائد است که از ایشان می خواهیم بیان کنند در زمینه روش شناسی علم کلام چند مورد وجود دارد و چه روشی را توصیه می کنند و چه روشی را به چه دلیل نهی می کنند و وجه اولویت روش توصیه ای چیست؟.
حجت الاسلام و المسلمین برنجکار با تبریک میلاد پیامبر اکرم(ص) و امام صادق(ع) گفت: روش شناسی بحث گسترده ای است که مناسب بود از میان انبوه مباحث یک روش را به صورت خاص انتخاب کرده و در مورد آن صحبت می کردیم بنابراین به بیان کلیات روش شناسی علم کلام می پردازم.
نکته اول این است که همان گونه فارابی در کتاب احصاء العلوم بیان کرده است ما دو علم اصلی دینی داریم اولی کلام و دیگری فقه است زیرا دین هرچه بیان کرده یا اعقتادات است یا اعمال، اعتقادات همان کلام و اعمال فقه است البته علوم زیاد دیگری هستند که پسوند اسلامی به آنها داده می شود، برخی از آنها مانند علوم قرآن، علوم حدیث، منطق و اصول فقه دارای جنبه ابزاری هستند و برخی از آنها نیز می توانند هم اسلامی و هم غیر اسلامی باشند همانند جامعه شناسی یا روانشاسی که می توانند اسلامی باشند زیرا اگر علمی از فقه یا کلام استفاده کند می تواند اسلامی باشد.
به عبارت دیگر این که علم جامعه شناسی اسلامی داریم یا خیر بدیهی است که جامعه شناسی اسلامی داریم و اگر افرادی می گویند نداریم به نظر بنده سیاسی برخورد می کنند زیرا یک جامعه شناس می تواند نظریه پردازی اش در حوزه دینی باشد گرچه در مقام داوری، باید تأیید تجربی نیز برای آن پیدا کرد بنابراین روشن است که علوم انسانی اسلامی می توان داشت البته منافاتی ندارد در کلام از علوم دیگر مانند جامع شناختی برای تأیید برخی از آموزه های دینی استفاده کرد.
نکته دوم این است که بحث روش شناسی به دو گونه انجام می شود اولین گونه روش تاریخ است که برخی به تمدنی تعبیر کرده اند در این روش به عنوان مثال بررسی می شود مدرسه بغداد چه روشی داشته است.
یکی از نفاط ضعف ما در حوزه علمیه اهمیت ندادن به تاریخ است که درفقه نیز این گونه است و لازم است چند واحد تاریخ فقه برای طلاب در حوزه علمیه گذاشته شود تا مشخص گردد فقه از کجا آمده است همچنین در فلسفه، که در کلام نیز اخیرا گروهی در این زمینه در حال فعالیت هستند؛ روش یگر نیز منطقی است که بحث می کند عقل حجت است یا وحی.
نکته سوم این است که روش شناسی در علم کلام باید به عنوان یک علم ایجاد شود همان گونه که فقه نیازمند علمی به نام اصول است که در آن قواعد و اصولی را بحث می کنیم که نتیجه آن در طریق استنباط استفاده می شود، در کلام نیز این گونه علمی نیاز است و باید آن را ایجاد کنیم که می توان آن را روش شناسی یا اصول کلام و هرمورد دیگری نامید وباید بیان کند اگر می خواهیم از عقل استفاده کنیم چه عقلی است، البته در این کار از دو علم اصول فقه و منطق بهره می بریم در نتیجه کار ما از صفر شروع نمی شود.
نکته چهارم این است که روش شناسی بر دو بحث اطلاق می شود گاهی روش شناسی به روش های استفاده از منابع علم گفته می شود و دیگری منبع و اعتبار منابع است که این نیز بحث روشی است.
نکته پنجم این است که در علم کلام زمانی که از روش صحبت می شود سراغ استنباط می رویم یعنی ما می خواهیم مشاهده کنیم در علم کلام از چه منابعی و به چه صورتی استفاده می شود که نوعا گفته می شود روش علم کلام عقلی و نقلی است یعنی در علم کلام از این دو منبع استفاده می شود در حالی که با استقرایی که ما انجام داده ایم علم کلام هفت کارکرد دارد که هرکدام از آنها نیز روش ویژه خودش را دارد.
نخستین کارکرد استنباط است که پس از استنباط با مخاطبان سروکار دارد و باید مطالب را برای مردم تبیین کند که این تببین روش خاص خود را دارد یعنی آیا می توان برای همه مرم به یک گونه تبیین داشت آیا می توان برای مردم عرب و اروپا به یک گونه تبیین کرد.
کار کرد دیگر علم کلام اثبات است، ممکن است مطلبی را از راه عقل به دست آورده باشیم اما مخاطب قرآن را قبول داشته باشد و عقل را قبول نداشته باشد یا برعکس؛ تنظیم، کارکرد دیگر علم کلام است که باید آموزه ها را تنظیم کرد و کتاب های تنظیم شده علم کلام نیز متفاوت هستند به عنوان مثال روش کتبی که در بغدا د تنظیم شده با سایر کتب متفاوت است.
کارکرد دیگر علم کلام پاسخ به سؤالات است که اگر از آموزه های دین سؤال شد باید به آنها پاسخ داد همچنین باید به شبهات مطرح شده پاسخ داد که شبهه با سؤال کردن متفاوت است و وجود یک روش ویژه در این زمینه لازم است؛ آخرین کارکرد نیز رد مکاتب معارض است که این کارکرد نیز نیازمند روش خاص خود است.
نکته ششم این است که همه قبول دارند روش علم کلام عقلی و نقلی است و در همه هفت مرحله گفته شده جاری می شود اما آیا در عقل و وحی خط کشی وجود دارد؟ یعنی گفته می شود تا این مرحله عقل و از این مرحله به بعد وحی جاری می شود؛ که چنین موردی را قبول نداریم؛ برخی می گویند عقل فقط ارشاد است و داده ای ندارد که این نظریه میزان است و آن را نیز قبول نداریم، برخی نیز می گویند عقل مصباح یعنی کاشف است زیرا اگر عقل منبع باشد شرک پیش می آید در حالی که چنین نیست زیرا عقل نیز پیامبر خدا است.
نظر ما این است، هنگامی که گفته می شود عقل و وحی منبع علم کلام هستند، به معنای تعامل است و در همه موارد نیز وجود دارد و برآیند تعامل عقل و وحی می شود کلام، متنهی نحوه تعامل متفاوت است.
دلیل ما نیز این است که در هرموردی حتی در مواردی که تعبدی است عقل استنباطی کار می کند و وحی را عقل متوجه می شود از سوی دیگر مورد تعبدی دارای لوازماتی است و لوازمات نیز لوازماتی دارد یا حتی در جایی که فقط عقل کار می کند و وحی نقشی ندارد همانند اثبات خداوند که می گویند در صورت استفاده از نقل دور ایجاد می شود، وحی نیز قابل استفاده است زیرا قرآن نیز در این مورد برهان آورده است و ارشاد می کند بنابراین عقل و وحی تعامل دارند و این نظریه تعامل عقل و وحی مورد نظر ما است.
به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سومین پیش نشست همایش ملی فلسفه کلام با حضور حجج اسلام والمسلمین دکتر محمدصفر جبرئیلی دبیر علمی همایش و عضو هیات علمی گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه و رضا برنجکار رییس انجمن علمی کلام اسلامی حوزه علمیه و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با موضوع روش شناسی علم کلام به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با همکاری مرکز تخصصی علم کلام شامگاه سه شنبه 29 آبان ماه جاری در مؤسسه تخصصی امام صادق(ع) برگزار شد.
در آغاز نشست حجت الاسلام محمدصفر جبرئیلی که دبیری این نشست علمی را برعهده داشت به بیان نظرات خود پرداخت و گفت: در دو دهه اخیر در زمینه روش شناسی علم کلام کارهای خوبی انجام شده و مؤسسه امام صادق(ع) نیز از جمله مؤسساتی است که در این زمینه فعالیت داشته و مقالات فراوانی دراین زمینه تدوین کرده است که امیداریم جمع بندی صورت گیرد و اگر خلایی وجود دارد بر طرف شود.
وی ادامه داد: حجت الاسلام و المسلمین برنجکار کتابی به همین نام دارد و حجت الاسلام شاکرین نیز از افرادی است که در این زمینه فعالیت کرده است البته افراد دیگری در زمینه روش شناسی علم کلام فعالیت هایی داشت اند اما به صورت اختصاصی نبوده است همانند آقای محمدرضا حکیمی در کتاب اجتهاد و تقلید در فلسفه به بحث روش شناسی در علم کلام پرداخته است.
حجت الاسلام جبرئیلی با اشاره به سخنان حضرت آیت الله سبحانی گفت: حضرت آیت الله سبحانی می گوید اصولا تعقل و تفکر یک خصیصه انسانی است که هرگز از آن جدا نمی شود و اگر ابعاد وجود انسانی را بررسی کنیم تفکر و اندیشیدن نیمی از شخصیت انسان را تشکیل می دهد و نیم دیگر غرایض و احساسات او است بنابراین مبارزه با تفکر و تعقل مبارزه با فطرت است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: حجت الاسلام والمسلمین زمانی معاونت سیاسی مرکز مدیریت حوزه علمیه قم می گوید هنگام سفر به یکی از کشورهای اروپایی از دانشگاه آن کشور نیز بازدید کردیم که در کتابخانه آن دانشگاه پایان نامه ای با عنوان تفاوت روش شناسی فقهی حضرت آیت الله صافی با شخص دیگری که نام ایشان را فراموش کرده ام مشاهده کردم.
وی افزود: شاید چنین موضوعاتی به ذهن طلاب ما هرگز خطور نکند اما ببینید دیگر کشورها چگونه کار می کنند یعنی این گونه دغدغه ها وجود دارد به عنوان مثال شخصی به نام فان اس کتابی با عنوان کلام و جامعه در هفت جلد را تدوین کرده است که چندین سال تلاش شده تا بتوانیم یک جلد آن را ترجمه کنیم بنابراین ما نیز باید قدری تلاش کنیم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: رشته دانشگاهی حجت الاسلام والمسلمین برنجکار دکتری فلسفه غرب در دانشگاه تهران است و مرتبط ترین اثری که در این زمینه دارد کتاب روش شناسی علم کلام اصول استنباط در علم عقائد است که از ایشان می خواهیم بیان کنند در زمینه روش شناسی علم کلام چند مورد وجود دارد و چه روشی را توصیه می کنند و چه روشی را به چه دلیل نهی می کنند و وجه اولویت روش توصیه ای چیست؟.
حجت الاسلام و المسلمین برنجکار با تبریک میلاد پیامبر اکرم(ص) و امام صادق(ع) گفت: روش شناسی بحث گسترده ای است که مناسب بود از میان انبوه مباحث یک روش را به صورت خاص انتخاب کرده و در مورد آن صحبت می کردیم بنابراین به بیان کلیات روش شناسی علم کلام می پردازم.
نکته اول این است که همان گونه فارابی در کتاب احصاء العلوم بیان کرده است ما دو علم اصلی دینی داریم اولی کلام و دیگری فقه است زیرا دین هرچه بیان کرده یا اعقتادات است یا اعمال، اعتقادات همان کلام و اعمال فقه است البته علوم زیاد دیگری هستند که پسوند اسلامی به آنها داده می شود، برخی از آنها مانند علوم قرآن، علوم حدیث، منطق و اصول فقه دارای جنبه ابزاری هستند و برخی از آنها نیز می توانند هم اسلامی و هم غیر اسلامی باشند همانند جامعه شناسی یا روانشاسی که می توانند اسلامی باشند زیرا اگر علمی از فقه یا کلام استفاده کند می تواند اسلامی باشد.
به عبارت دیگر این که علم جامعه شناسی اسلامی داریم یا خیر بدیهی است که جامعه شناسی اسلامی داریم و اگر افرادی می گویند نداریم به نظر بنده سیاسی برخورد می کنند زیرا یک جامعه شناس می تواند نظریه پردازی اش در حوزه دینی باشد گرچه در مقام داوری، باید تأیید تجربی نیز برای آن پیدا کرد بنابراین روشن است که علوم انسانی اسلامی می توان داشت البته منافاتی ندارد در کلام از علوم دیگر مانند جامع شناختی برای تأیید برخی از آموزه های دینی استفاده کرد.
نکته دوم این است که بحث روش شناسی به دو گونه انجام می شود اولین گونه روش تاریخ است که برخی به تمدنی تعبیر کرده اند در این روش به عنوان مثال بررسی می شود مدرسه بغداد چه روشی داشته است.
یکی از نفاط ضعف ما در حوزه علمیه اهمیت ندادن به تاریخ است که درفقه نیز این گونه است و لازم است چند واحد تاریخ فقه برای طلاب در حوزه علمیه گذاشته شود تا مشخص گردد فقه از کجا آمده است همچنین در فلسفه، که در کلام نیز اخیرا گروهی در این زمینه در حال فعالیت هستند؛ روش یگر نیز منطقی است که بحث می کند عقل حجت است یا وحی.
نکته سوم این است که روش شناسی در علم کلام باید به عنوان یک علم ایجاد شود همان گونه که فقه نیازمند علمی به نام اصول است که در آن قواعد و اصولی را بحث می کنیم که نتیجه آن در طریق استنباط استفاده می شود، در کلام نیز این گونه علمی نیاز است و باید آن را ایجاد کنیم که می توان آن را روش شناسی یا اصول کلام و هرمورد دیگری نامید وباید بیان کند اگر می خواهیم از عقل استفاده کنیم چه عقلی است، البته در این کار از دو علم اصول فقه و منطق بهره می بریم در نتیجه کار ما از صفر شروع نمی شود.
نکته چهارم این است که روش شناسی بر دو بحث اطلاق می شود گاهی روش شناسی به روش های استفاده از منابع علم گفته می شود و دیگری منبع و اعتبار منابع است که این نیز بحث روشی است.
نکته پنجم این است که در علم کلام زمانی که از روش صحبت می شود سراغ استنباط می رویم یعنی ما می خواهیم مشاهده کنیم در علم کلام از چه منابعی و به چه صورتی استفاده می شود که نوعا گفته می شود روش علم کلام عقلی و نقلی است یعنی در علم کلام از این دو منبع استفاده می شود در حالی که با استقرایی که ما انجام داده ایم علم کلام هفت کارکرد دارد که هرکدام از آنها نیز روش ویژه خودش را دارد.
نخستین کارکرد استنباط است که پس از استنباط با مخاطبان سروکار دارد و باید مطالب را برای مردم تبیین کند که این تببین روش خاص خود را دارد یعنی آیا می توان برای همه مرم به یک گونه تبیین داشت آیا می توان برای مردم عرب و اروپا به یک گونه تبیین کرد.
کار کرد دیگر علم کلام اثبات است، ممکن است مطلبی را از راه عقل به دست آورده باشیم اما مخاطب قرآن را قبول داشته باشد و عقل را قبول نداشته باشد یا برعکس؛ تنظیم، کارکرد دیگر علم کلام است که باید آموزه ها را تنظیم کرد و کتاب های تنظیم شده علم کلام نیز متفاوت هستند به عنوان مثال روش کتبی که در بغدا د تنظیم شده با سایر کتب متفاوت است.
کارکرد دیگر علم کلام پاسخ به سؤالات است که اگر از آموزه های دین سؤال شد باید به آنها پاسخ داد همچنین باید به شبهات مطرح شده پاسخ داد که شبهه با سؤال کردن متفاوت است و وجود یک روش ویژه در این زمینه لازم است؛ آخرین کارکرد نیز رد مکاتب معارض است که این کارکرد نیز نیازمند روش خاص خود است.
نکته ششم این است که همه قبول دارند روش علم کلام عقلی و نقلی است و در همه هفت مرحله گفته شده جاری می شود اما آیا در عقل و وحی خط کشی وجود دارد؟ یعنی گفته می شود تا این مرحله عقل و از این مرحله به بعد وحی جاری می شود؛ که چنین موردی را قبول نداریم؛ برخی می گویند عقل فقط ارشاد است و داده ای ندارد که این نظریه میزان است و آن را نیز قبول نداریم، برخی نیز می گویند عقل مصباح یعنی کاشف است زیرا اگر عقل منبع باشد شرک پیش می آید در حالی که چنین نیست زیرا عقل نیز پیامبر خدا است.
نظر ما این است، هنگامی که گفته می شود عقل و وحی منبع علم کلام هستند، به معنای تعامل است و در همه موارد نیز وجود دارد و برآیند تعامل عقل و وحی می شود کلام، متنهی نحوه تعامل متفاوت است.
دلیل ما نیز این است که در هرموردی حتی در مواردی که تعبدی است عقل استنباطی کار می کند و وحی را عقل متوجه می شود از سوی دیگر مورد تعبدی دارای لوازماتی است و لوازمات نیز لوازماتی دارد یا حتی در جایی که فقط عقل کار می کند و وحی نقشی ندارد همانند اثبات خداوند که می گویند در صورت استفاده از نقل دور ایجاد می شود، وحی نیز قابل استفاده است زیرا قرآن نیز در این مورد برهان آورده است و ارشاد می کند بنابراین عقل و وحی تعامل دارند و این نظریه تعامل عقل و وحی مورد نظر ما است.
دریافت
حجم: 6.95 مگابایت
دریافت
حجم: 18.1 مگابایت
وی با بیان این که از سه روش می توان مرجعیت اهل بیت علیهم السلام در مباحث اعتقادی و خداشناسی را نشان داد، تصریح کرد: راه نخست تربیت شاگردانی است که سرآمد متکلمان بوده اند؛ نظیر افرادی همچون هشام بن حکم. حتی نقل شده است که اصحاب ائمه غیر از محتوا، روش ها را هم از ائمه دریافت کرده اند؛ همانند مؤمن طاق که از امام صادق روش استدلال را می گیرد.
رییس انجمن کلام اسلامی حوزه ادامه داد: راه دوم تأثیر گذاری آموزه های اهل بیت بر متکلمان اعم از امامیه و غیر امامیه است. از جمله این موارد می توان به مواردی همچون برهان حدوث، مباحثی در بحث صفات الهی از جمله نظریه صفات و کلمات امیرالمؤمنین در باب عدل و توحید و نظریه «خلق لامن شئ» نام برد.
وی در ادامه گفت: راه سوم برای اثبات مرجعیت اهل بیت علیهم السلام در شناخت خداوند این است که برجستگی های آموزه های اهل بیت علیهم السلام در این حیطه از علوم را نشان دهیم.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر برنجکار بیان داشت: در حیطه اعتقادات موارد متعددی وجود دارد که نظریه اهل بیت علیهم السلام در مقابل نظرات دیگران به صورت برجسته مطرح می شود. از جمله نظریه «امربین الامرین» در بحث حیث تنویل و آموزه بداء در کنار آموزه قضا و قدر.
وی افزود: نظر به مسلمان دانستن کسی که عمل به دستورات دین نمی کند، در باب عدل می دانیم که همه ـ حتی اهل سنت ـ متعقدند که ائمه در باب عدل مرجع هستند.
دریافت
حجم: 24 مگابایت
وی بیان داشت: قرآن کریم کسی را میخواهد که هم سیر قطعات مطرح در کلیات آن را تکمیل کند و نیز قطعات پراکنده در قرآن کریم را جایگذاری کند و با توجه به مرجعیت ائمه اطهار علیهم السلام در فهم قرآن، به نظر می رسد که دست کم آنچه از اخبار ائمه اطهار در کتاب کافی مطرح شده است می تواند این کار را انجام دهد.
عضو انجمن کلام حوزه اظهار داشت: با بررسی روایات کافی در می یابیم که تصور انسان در کلام اهل بیت علیهم السلام، تصویری است که اولا مهم است و سازگار با سنت نبوی منقول در منابع اهل سنت و قرآن کریم است و ثانیا این تصویر معقول و سازگار با عقل است. لذا با این دو ویژگی و با توجه به جایگاه روایات اهل بیت علیهم السلام در تفسیر قرآن دست کم می توان بر اساس روایات تعریف کافی مرجعیت اهل بیت علیهم السلام را در باب شناخت انسان اثبات کرد.
دریافت
حجم: 20.2 مگابایت
وی افزود: هنگامی که سخن از مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السلام مطرح می شود، دو مبحث باید مورد توجه قرار گیرد، نخست این که مراد از مرجعیت، مرجعیت خود اهل بیت علیهم السلام است یا روایات و اخبار اهل بیت؟ و دوم آن که مراد از مرجعیت در اینجا چیست؟
وی سپس بیان داشت: مراد از مرجعیت در این بحث حجیت ذاتی است و هنگامی که مطرح می شود که اهل بیت علیهم السلام در شناخت جهان مرجعیت دارند، مراد این است که حجیت ذاتی دارند.
وی ادامه داد: عقل می گوید چون اهل بیت علیهم السلام معصومند پس حتما سخن آنان مطابق با واقع است و پذیرفته می شود.
وی اظهار داشت: محورها و سؤالاتی در شناخت جهان وجود دارد که می توان برای پاسخ به آن ها به روایات مراجعه کرد؛ آیا جهان حادث است؟ آیا جهان مستقل از خدا وجود دارد؟خداوند جهان را از کتم عدم خلق کرده است یا خیر؟ اولین مخلوق چیست؟ آیا ما یک عالم داریم یا چند عالم؟ قاعده الواحد وجود دارد یا نه؛ بلکه خداوند در خلقت مادیات هم مباشرت دارد؟ و سؤالاتی دیگر.
دریافت
حجم: 20.8 مگابایت
میزگرد علمی دومین روز مدرسه تابستانی کلام امامیه با حضور حجج اسلام و المسلمین ارسطا، صادقی و وحدتی شبیری برگزار شد.
دریافت
حجم: 25.2 مگابایت
به گزارش شبکه معالم، حجت الاسلام و المسلمین دکتر وحدتی شبیری، رییس دانشگاه علوم اسلامی رضوی در دومین روز از سومین مدرسه تابستانی کلام امامیه به تبیین موضوع «مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السلام در فقه و حقوق» پرداخت و گفت: مرجعیت اهل بیت در وضع قانون، تفسیر قرآن و اجرای قانون است. ائمه معصومین همچون پیامبر اکرم دارای شئون بیان احکام و اجرای آن می باشند.
وی اظهار داشت: آنچه فقط در متون روایی و قرآنی موجود است، بیان کننده حقوق اسلامی است و متون فاقد نظام حقوقی اسلامی است و در مورد نظام حقوقی اسلامی بیانی از ایشان صادر نشده است.
وی اضافه کرد: راهبردهای علمی اهل بیت علیهم السلام در مبحث حقوق قابل عرضه به جهان است.
وی سپس با بیان مثالهای در حوزه حقوق خصوصی، کیفری، عمومی و بین المللی راهکار اهل بیت علیهم السلام را در این زمینه ها تشریح کرد.
دریافت
حجم: 37.5 مگابایت
حجت الاسلام والمسلمین دکتر صادقی افزود: مفهوم عصمت ناظر به علم و عمل است که بخش عمل مربوط به حوزه اخلاق است و مبحث درون دینی است. مفهوم امانت نیز مسأله برون دینی است که انبیاء در متون دینی بدان مشهور بودند. مرجعیت مطلق اخلاقی اهل بیت در زیارت جامعه کبیره محسوس است.
وی در خصوص اثبات مرجعیت اخلاقی اهل بیت علیهم السلام بیان کرد: آن ها چون فضیلت مندند اسوه هستند، پس قابل پیروی و تبیعت می باشند و چون امین اند و تعمد بر خطا ندارند و معصومند؛ بنابراین هرچه که از آن ها سربزند الزاما خوب است.
این استاد حوزه و دانشگاه نیز گفت: مرجعیت اخلاقی به مرجعیت اسوه ای، معیارها و موازین، هدایت، اعتصام، طریق، نجات و اطاعت قابل تقسیم است.
دریافت
حجم: 33.5 مگابایت
میزگرد علمی نخستین روز سومین مدرسه تابستانی کلام امامیه با حضور اساتید حجت الاسلام دکتر محمد تقی سبحانی،حجت الاسلام دکتر رسول رضوی و حجت الاسلام دکتر سید علی طالقانی برگزار شد.
وی افزود: در واقع مرجعیت علمی به دلیل داشتن قید غیر قابل حذف در تعریف اخص از منبعیت علمی اوست.
وی با بیان این که مراد از عقل در عنوان عقل به معنا خاص کلمه عبارت است از مجموعه قوای ادراکی عمومی بشر است، تصریح کرد: در کنار مزایای عقل (به معنای خردورزی) دو محدودیت دستکم وجود دارد؛ نخست آن که محدودیت در حوزه اخلاق و کشف ارزش های بنیادین اخلاقی و محدودیت در حوزه الهیات.
وی ادامه داد: همین دو محدودیت عقل جز امتیازات انحصاری قرآن و حدیث است. به نظر ما هر آن چه که اهل بیت و قرآن از آن خبر می دهند؛ هم توجیه گر است و هم صادق.
وی خاطرنشان کرد: این گزاره مستلزم این نتیجه است که در حوزه الهیات هر آنچه در آثار حدیثی ثبت شده است، چنانکه اولا صدورش از معصوم احراز شود، ثانیا وجه صدورش هم اخباری و بلاتقیه باشد، ثانیا آن اثر حدیثی منبعی برای شناخت آن موضوع است.
وی در ادامه گفت: بر این اساس ابتدا نسبت عقل و وحی هم طولی است و هم عرضی؛ به این معنی که مرجعیت یکی از عقل و وحی گاه در طول دیگری است و گاه در عرض آن. و در مرحله بعد(ثانیا) نسبت مرجعیت اهل بیت به قرآن همچنین مثل نسبت مرجعیت عقل و وحی است، بنابراین هم رابطه طولی دارد و هم رابطه عریضی. رابطه طولی اهل بیت و قرآن به این معنا است که در بعضی موارد معارف اهل بیت علیهم السلام هستند به قرن است و رابطعه عرضی به این معنا است که مثلا برخی از معارف اهل بیت علیهم السلام از راهی غیر از قرآن می تواند به دست آمده باشد.
به گزارش شبکه معالم، حجت الاسلام و المسلمین دکتر رسول رضوی، به تبیین موضوع «معنا شناسی و گستره مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السلام» پرداخت و گفت: باید دانست که برخی خواسته اند تا بین مرجعیت ائمه اطهار و زعامت سیاسی ایشان تفکیک کنند و به عبارت دیگر با این تفکیک از مرجعیت علمی ایشان صحبت کنند و برخی با این تفکیک و لوازم آن مخالفند. مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السلام پایه مرجعیت علمی و زعامت ایشان است.
وی افزود: در معنا شناسی «رجع» و «مرجع» بازگشت وجود دارد، اما بازگشتی برای حکمیت گرفتن و داوری کردن. در معنای رجعت هر دو عنصر وجود دارد و با این توضیح «رجع» به معنای بازگشتن برای نوعی داوری و تحکیم است و با این توضیح مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السلام به معنای منبع بودن ایشان داوری و حاکمیت داشتن ایشان به هنگام اختلاف ها و فصل الخطاب بودن ایشان است.
معاون پژوهشی دانشگاه قرآن و حدیث خاطرنشان کرد: دلایل مختلفی وجود دارد که مرجعیت علمی ائمه اطهار را به صورت مطلق اثبات می کند و بهشرایط و یا علمی خاص تقیید نخورده است.
حجت الاسلام والمسلمین رضوی ادامه داد: نخستین دلیل ادله کلامی از جمله روایاتی است که طلب سؤال از ائمه اطهار در آن ها مطرح شده است و روایات دیگر. دلیل دوم قواعد تاریخی است که در آن ها ائمه اطهار در موارد مختلف از جمله مباحث حدیث شناسی و تفسیری و… مورد مراجعه بوده اند و پاسخ داده اند و سومین دلیل آن که رجوع مراجعه کنندگان در ساحت های مختلف نشان می دهد که مردم هم چنین تصوری از مرجعیت علی مطلق اهل بیت داشتند.
همایش علمی سیره‌ی امام رضا (علیه السلام)؛ آموزه‌ها و کارکردها
«پنل قرآنی کلامی»
ارتباط قرآن و حدیث
سخنرانی اول: سنجش روایات با قرآن در میراث امام رضا - دکتر محمدعلی مهدوی راد
سخنرانی دوم: روش‌شناسی تفسیر آیات متشابه در احادیث امام رضا - دکتر علی نصیری
ارتباط عقل و وحی
سخنرانی سوم: عقلانیت وحیانی در آموزه‌های رضوی - دکتر سعید جوادی آملی
سخنرانی چهارم: عقل وحیانی و وحی عقلانی در سیره‌ی رضوی - دکتر رضا برنجکار
نشست علمی با موضوع تطورات کلام امامیه در مدرسه بغداد
سخنران: دکتر حسینی زاده
ناقد: دکتر محمد جاودان
دبیر علمی: دکتر اقوام کرباسی
دریافت صوت
حجم: 29.3 مگابایت
مدیریت فرهنگی اهل بیت و طلبه‌ی تراز انقلاب اسلامی
سخنران: استاد سید علیرضا حسینی شیرازی
نشست علمی: امامت قرآنی به مثابه تفویض
ارائه دهنده: دکتر فتح الله نجارزادگان
ناقدان: دکتر رضا برنجکار، دکتر عزالدین رضانژاد، دکتر محمدصفر جبرئیلی
داوران: حجت الاسلام محمد جواد شبیری، دکتر محمد علی مهدوی راد
دریافت
حجم: 37.6 مگابایت
