آسیب‌شناسی شعائر حسینی

در جامعه شیعه در کل چهارگونه آسیب‌شناسی شعائر شیعی از جمله شعائر راجع به امام حسین علیه السلام وجود دارد: 1. آسیب شناسی شعائر شیعی توسط روشنفکران از پایگاه اندیشه غربی...

---

در جامعه شیعه در کل چهارگونه آسیب‌شناسی شعائر شیعی از جمله شعائر راجع به امام حسین علیه السلام وجود دارد:

1. آسیب شناسی شعائر شیعی توسط روشنفکران از پایگاه اندیشه غربی؛
2. آسیب شناسی پان‌ اسلامیستهایی که هر گونه شعائر شیعی را که موجب امتیاز شیعه از مابقی مسلمانان می‌گردد مضر به حال امت اسلام می‌دانند و لذا گاه با اصل شعائر و گاه با محتوای شیعی آن مخالفت می‌ورزند.
3. آسیب شناسی سلفی‌زدگان و سنی زدگانی از قبیل برقعی و طباطبایی که از منظر بدعت انگاری با این شعائر مخالف می‌ورزند.
4. آسیب شناسی عالمان شیعی از پایگاه تشیع و شیعه‌اندیشی (مصلحت اندیشی شیعی) نظیر آسیب‌شناسی آیت الله شبیری.

سه آسیب‌شناسی نخست، به رغم آنکه گاه مستندات شیعی برای مدعیات خود ارائه می دهند، نه در آموزه های شیعه ریشه دارند و نه در مصلحت‌اندیشی شیعی. لذا سزاوار است که جامعه شیعی حتی از کلمات حق آنها که در واقع مقصود باطلی را دنبال می‌کنند برحذر باشند. اما آسیب شناسی چهارم یک آسیب شناسی اصیل شیعی است که سزاوار است جامعه شیعه از آن استقبال کند و توصیه‌هایش را جدی بگیرد.

ممکن است تصور شود که برحذر بودن از آسیب‌شناسیهای سه دسته نخست با این توصیه اخلاقی که «سخن حق و حکمت را باید از هرکسی حتی اگر اهل نفاق باشد پذیرفت» منافات دارد. لکن چنین نیست؛
چرا که اولا در بحث علمیِ گونه‌شناسی آسیب‌شناسی‌های شعائر، به دلیل ماهیت علمی بحث، تقسیماتی از قبیل مومن و منافق مطرح نیستند و صرفاً از پایگاه و اهداف و محتوای آسیب‌شناسی بحث می‌شود؛ به عبارت دیگر، در این بحث درباره ایمان و نفاق هیچکدام از این چهاردسته داوری نمی‌شود.
ثانیاً برحذر بودن از سه گونه آسیب‌‌شناسی نخست به معنای رد سخنانِ احیاناً درست آن‌ها نیست؛ بلکه بدین معناست که جامعه شیعه به بهانه اصلاحِ چند شعیره در دام پایگاه فکری و اهداف آن سه دسته نخست گرفتار نشود و به بهانه مخدوش بودن حاشیه، متن را پاره‌پاره نکند. در عین حال جامعه شیعه می‌تواند آسیب‌شناسیهای آن سه دسته را در مواردی که به صورت موردی سخن حقی برزبان رانده باشند در یک کانتکست تشیع اندیشانه (مبتنی بر سنت کلامی و فقهی شیعه) و شیعه اندیشانه (مبتنی بر مصالح جامعه شیعه) بازنمایی یا بازسازی کند و آنگاه از پایگاه تشیع و با اهداف شیعی به آن ترتیب اثر دهد.
اخذ سخن حکمت از هر کس و لو از اهل نفاق دقیقا به همین معناست که آن سخن حکیمانه را در بافت ایمانی بازیابی کنیم، نه آنکه آن را با همان بافت نامومنانه‌اش پذیرا شویم.