مناسبات اهل حدیث و امامیه در بغداد؛ از غیبت صغرا تا افول آل بویه

درگیری های علمی و عملی اهل حدیث با امامیان بغداد در دوران غیبت، روند صعودی و افزایشی داشته است. شواهد تاریخی حاکی از آن است که با افزایش تکاپوی اجتماعی و علمی امامیان در اواخر سده سوم و اوایل سده چهارم، اهل حدیث (حنبلیان) آشوب‌های اجتماعی را علیه شیعیان ایجاد کردند. پس از ورود آل بویه و رشد فعالیت های سیاسی-اجتماعی شیعیان و آشکار شدن شعائر و آیین‌های آنان، حساسیت‌ها و درگیری‌ها به مراتب بیشتر شد و در اواخر سده چهارم و اوایل سده پنجم -همزمان با اوج شکوفایی مدرسه بغداد- فتنه‌های اجتماعی به بالاترین حد رسید. موضع بزرگان امامیه و اهل حدیث در برابر آشوب های مذهبی متفاوت بود. اندیشه‌وران امامیه گرچه در مقام بحث و نظر علمی در ردّ و انکار مبانی و مبادی اهل حدیث پویا بودند، اما نه تنها در درگیری‌های اجتماعی جلودار نبودند، بلکه در خاموش کردن فتنه تلاش می‌کردند. این در حالی است که محدثان و عالمان اهل حدیث، از سردمداران و جلوداران درگیری‌ها و تحریک و تهییج عوام بودند؛ کسانی چون ابومحمد بربهاری، ابوبکر محمد بن عبدالله محدث، ابن بطه حنبلی، ابن سمعون حنبلی و ابوعلی ابن المذهب.

---