جبر و اختیار از دیدگاه وحید بهبهانی(ره)

نوشتار حاضر، دیدگاه آیه‌الله وحید بهبهانی درباره جبر و اختیار را به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس تنها رساله او در این باره، بررسی می‌کند. وحید بهبهانی در رساله «جبر و اختیار» در صدد اثبات و تحلیل اختیار و ردّ جبر است. او مهم‌ترین مانع در راه اثبات اختیار را ضرورتِ علیت می‌داند. وی ضرورت به معنای حکم ضروری بر صدور فعل بر اساس قرائن را می‌پذیرد و با اختیار قابل جمع می‌داند، اما ضرورتِ صدور فعل به معنای محال بودنِ عدم صدور آن را نمی‌پذیرد. به اعتقادِ او هرچند برای صدور فعل، مرجّح لازم است، اما این مرجح، قدرت انسان بر ترک را از بین نمی‌برد. او فعل را هم محتاج فاعل می‌داند و هم مرجّح، و مرجّح، فاعل را مجبور به فعل نمی‌کند. وحید بهبهانی به تفصیل به اشکالات نظریه خود پرداخته و به آن‌ها پاسخ می‌دهد.