مؤلفه تمایزبخش مقام امامت در قرآن کریم و امتداد آن در دیدگاه امامیه متقدم

آموزه امامت و ویژگی‌های امام از بنیادی‌ترین آموزه‌هایی است که در قرآن کریم به عنوان مقامی والا از سوی خداوند به برخی از برگزیدگانش اعطا شده‌است. اما اندیشمندان فریقین در اینکه آیا این مقام چیزی افزون از مقام نبوت است یا با نبوت و رسالت این همانی دارد و یا اساسا نهادی عمومی است که هر کس می تواند واجد آن شود، اختلافات فراوانی دارند. از این رو اندیشه امامت به عنوان مقامی متمایز از نبوت و اصلی ترین وجه تمایز مکتب امامیه نسبت به سایر مکاتب اسلامی، از مهم‌ترین مسایلی است که اندیشمندان نخستین امامیه بر محور آن بسیار به بحث و گفتگو نشسته‌اند. با مراجعه به قرآن کریم و تشکیل شبکه معنایی امامت از طریق آیه امامت حضرت ابراهیم، قصه ضیف ابراهیم و ملائکه‌ای که برای عذاب قوم لوط فرستاده شده‌اند، آیه خلّت ابراهیم، آیه اصطفی، آیه ملک عظیم، آیه «ما اتاکم الرسول» و آیه «من یطع الرسول فقد اطاع الله» می‌توان چنین استنباط کرد که امامت مقامی بسیار والا و حتی بالاتر از مقام نبوت و رسالت است و مهمترین مولفه مقام امامت در قرآن کریم وجوب پیروی و اطاعت مستقل از امام است که با تفویض دین رابطه ای مستقیم دارد. از این رو لازم است که خداوند این حق اطاعت را برای امام جعل و نصب کند. نکته مهم در مطالعه تاریخی اندیشه امامیان متقدم آن است که با وجود اختلافاتی که آنان در گستره سایر ویژگی‌های امام یا نوع رویکردشان به آموزه امامت و عصمت داشته‌اند، اما در وجه ممیز امامت اشتراک نظر دارند.

---